- ความเป็นมาของอำเภอโพนสวรรค์
เมื่อประมาณ 100 ปีที่ผ่านมา มีชนกลุ่มหนึ่งซึ่งเรียกตนเองว่า “ชาวญ้อ” ประมาณ 5-6 ครอบครัว ได้อพยพจากอำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม ได้ตั้งถิ่นฐานทำมาหากินอยู่บริเวณลำน้ำอีเพิ่ม ต่อมาชุมชนแห่งนี้ได้ขยายใหญ่ขึ้นเป็นหมู่บ้านเรียกว่า “บ้านอีเพิ่ม” ลักษณะของบริเวณหมู่บ้านจะเป็นป่าไม้ดงดิบทำให้ราษฎรในหมู่บ้านเกิดเป็นไข้ป่าล้มตายเป็นจำนวนมากจึงได้อพยพมาทางตอนใต้ของบ้านอีเพิ่มโดยห่างจากที่เดิมประมาณ 7-8 กิโลเมตร และได้ตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่เรียกว่า “บ้านสร้างท่าแคน” ประมาณ พ.ศ. 2438 การทำมาหากินเริ่มลำบากขึ้นจึงได้อพยพอีกครั้งหนึ่ง โดยได้ไปตั้งหลักแหล่งอยู่บริเวณริมห้วยลึกและตั้งชื่อหมู่บ้านใหม่ว่า “บ้านห้วยลึก” ซึ่งมีประมาณ 20 ครอบครัวต่อมาขยายเพิ่มขึ้นเรื่อยๆที่วัดห้วยลึกมีต้นกล้วยตาปลี 7 ลูก ชาวบ้านกลัวจะมีภัย จึงทำบุญตักบาตรเพื่อล้างภัยและเพื่อเป็นศิริมงคล จึงเปลี่ยนชื่อหมู่บ้านใหม่ว่า “บ้านโพนสวรรค์” มีหัวหน้าการปกครองมีศักดิ์เป็นกำนันคนแรก คือ “หลวงพิมูล” ตั้งเป็นหมู่บ้านได้ประมาณ 30 ปี
ประมาณปี พ.ศ. 2460 ได้รับการจัดตั้งเป็นตำบลโพนสวรรค์ ซึ่งเป็นตำบลหนึ่งของอำเภอ ท่าอุเทน เนื่องจากบริเวณที่ตั้งของหมู่บ้านมีความอุดมสมบูรณ์ ต่อมาได้มีราษฎรอพยพมาจากที่ต่างๆเพิ่มมากขึ้น อาทิเช่น กลุ่มไทโส้ จากอำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร มาตั้งถิ่นฐานบริเวณพื้นที่ตำบลโพนจาน ตำบลนาขมิ้น ตำบลบ้านค้อ และต่อมาก็ได้รับการยกฐานะเป็นกิ่งอำเภอโพนสวรรค์ ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย ลงวันที่ 3 มกราคม 2529 และเริ่มมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 7 มกราคม 2529 และได้รับการยกฐานะให้เป็นอำเภอโพนสวรรค์ เมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม 2535
- คำขวัญอำเภอโพนสวรรค์
“แหล่งข้าวพันธุ์ดี คนมีน้ำใจ เรือไฟตระการตา นำหน้าประชาธิปไตย รวมใจไทโพนสวรรค์”
- ลักษณะที่ตั้งและอาณาเขต
อำเภอโพนสวรรค์ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของจังหวัดนครพนม พิกัด VE 438298 ห่างจากจังหวัดนครพนมประมาณ 45 กิโลเมตร มีทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2028 สายท่าอุเทน – กุสุมาลย์ผ่านพื้นที่มีประมาณ 718.835 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 449,271.88 ไร่ มีอาณาเขตติดต่อดังนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับ อำเภอท่าอุเทน และอำเภอศรีสงคราม จังหวัดนครพนม
ทิศใต้ ติดต่อกับ อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม และอำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร
ทิศตะวันออก ติดต่อกับ อำเภอเมืองนครพนม และอำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม
ทิศตะวันตก ติดต่อกับ อำเภอศรีสงคราม อำเภอนาหว้า จังหวัดนครพนม และอำเภอกุสุมาลย์ จังหวัดสกลนคร
- สภาพภูมิประเทศ
อำเภอโพนสวรรค์ มีลักษณะภูมิประเทศเป็นเนินสูงและที่ดอนมีป่าโปร่งสลับกับพื้นที่ราบที่ใช้ ทำนา มีลำห้วยหลายสายไหลผ่าน โดยมีลำห้วยทวยเป็นลำน้ำหลัก ประกอบกับลำน้ำหลายได้แก่ ห้วยเซกา ห้วยยาง ห้วยปลิง ห้วยเหลือง เป็นต้น ความสูงของพื้นที่โดยเฉลี่ยสูงกว่าระดับน้ำทะเลประมาณ 140 เมตร โดยแบ่งตามลักษณะพื้นที่ ดังนี้
- สภาพอากาศ
สภาพดินฟ้าอากาศของอำเภอโพนสวรรค์แบ่งออกเป็น 3 ฤดู
ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ – กลางเดือนพฤษภาคมของทุกปี อุณหภูมิเฉลี่ย 25 – 35 องศาเซลเซียส
ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่กลางเดือนพฤษภาคม – กลางเดือนตุลาคม ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 2,000 มิลลิเมตร / ปี
ฤดูหนาว เริ่มตั้งแต่กลางเดือนตุลาคม – กลางเดือนกุมภาพันธ์ อุณหภูมิเฉลี่ย 10 – 12 องศาเซลเซียส